Venda, land van legendes

Afrikanen tonen bezoekers graag hun manier van leven, wetend dat Afrika de wereld iets te bieden heeft. Dat het echte doel van het leven op de een of andere manier gevonden kan worden in geestelijke verbondenheid met een wereld buiten ons concrete dagelijks bestaan.

De Venda is één van Zuid-Afrika’s negen prominente stammen en degene die de minste overeenkomsten heeft met de andere wat betreft taal, culturele tradities en levensstijl. Net als veel andere Afrikaanse stammen zijn de Venda trots op hun cultuur en tradities en voelen ze zich vereerd om deze met bezoekers te delen. Bovendien is elke ontmoeting met een ‘vreemdeling’ in de Afrikaanse cultuur reden voor een feestje. Zo ook voor Sipiwe, een vriendelijke, goedlachse Vendavrouw. “Welkom, welkom!” Met een brede lach en gekleed in kleurrijke, traditionele kleding, verwelkomt ze ons in haar dorp. Hier zijn we dan, in het hart van Vendaland in de noordoostelijke hoek van Zuid-Afrika, klaar om te worden ondergedompeld in de traditionele Vendacultuur en kennis te maken met hun religie en wetten.

Eeuwenoude tradities
Zoals in de meeste Afrikaanse culturen hebben in een traditionele Vendasamenleving elke man, vrouw en kind een vooraf bepaalde positie en functie. Dit kan op de ‘liberale’ westerlingen overkomen als onderdrukking. Maar voor Vendavrouwen betekent het zekerheid in een extreem stabiele gemeenschap waarvan alle leden precies weten wat hun positie, verantwoordelijkheden en rechten zijn. Veel westerse ‘sociale ziektes’ zoals depressie, zelfmoord, scheiding en misdaad, vaak voorkomend uit eenzaamheid, vervreemding en zelfi ngenomenheid, zijn niet bekend in de Vendasamenleving.
Een Vendavrouw ondergaat drie initiaties. De eerste leert haar basislevensvaardigheden als respect, gehoorzaamheid en toewijding. De tweede initiatie bereidt het meisje voor op interactie met jongens terwijl de derde, waarbij de beroemde dombadans wordt uitgevoerd, haar voorbereidt op alle aspecten van het huwelijksleven. Wij mogen er een bijwonen. Voor het binnengaan van de ‘initiatiehut’ moeten we knielen en hurken en de rituelen van de vrouwen volgen die door eeuwenoude tradities zijn voorgeschreven. Ik voel me bijna als een van de meisjes voor haar eerste initiatie. “Een Vendavrouw hoort haar man niet aan te kijken als ze met hem praat. Als ze zijn eten serveert presenteert ze dit knielend”, vertelt Sipiwe ons. “Maar aan de andere kant is het alleen vrouwen toegestaan om met de voorouders te communiceren, het hoogste niveau van spirituele communicatie dat mogelijk is.” Het diepe ritme van de drums dringt door in de hut waar we aandachtig naar Sipiwe luisteren. De geluiden sporen jong en oud aan om mee te dansen. We worden aan de hand meegenomen naar de uitbundige menigte en al snel gaan onze armen en benen alle kanten op in een euforische uitbarsting van plezier. Ter afsluiting van deze geweldige ervaring wordt een traditionele maaltijd bereid, nogmaals benadrukkend hoe warm de cultuur van het Afrikaanse volk is.



Overlevering en legendes
Volgens de overlevering zijn de Venda vanuit het Great Lake district in Centraal-Afrika verhuisd naar de Limpoporivier. In dit ‘pleasant land’ Venda vonden ze hoge bergen, vredige valleien en prachtige inheemse bossen en bovendien helder water in overvloed. In de stilte van deze bossen zijn vele legendes geboren, vertellend over de geesten van het water en de heilige bewakers van verborgen meren en eeuwenoude begraafplaatsen. Veel vragen zijn tot nu toe onbeantwoord. Is het bijvoorbeeld waar dat in het mysterieuze Fundudzimeer, het grootste en meest ontoegankelijke zoetwatermeer in Zuid-Afrika, een gigantische witte pythongod woont die al eeuwenlang regen en droogte beïnvloedt? En dat hij alleen tevreden kan worden gesteld met regelmatige offers van een jonge maagd? Tot op heden kan het meer, een geheimzinnig schijnsel van zilverblauw water tussen de bergen en bossen, niet worden bezocht zonder toestemming van de priesteres van het meer. Er moet een kleine ceremonie worden uitgevoerd voordat men er zelfs maar naar mag kijken!

Kunst
De Vendacultuur is doordrenkt van geesten, wat tot uitdrukking komt in hun dansen, houtbewerking, aardewerk en de versiering van gebouwen. Het Vendavolk wordt gerekend tot de beste kunstenaars in Afrika, wier originele werk wereldwijd wordt verzameld. Op de Vendakunstenaarsroute kan men de Vendakunstenaars thuis bezoeken en zien hoe ze kralenwerk en aardewerk vervaardigen, weven, hout bewerken en drums maken. De twee laatste zijn traditioneel het werk van mannen. Een uitzondering is Noriah Mabasa, die erg ziek werd en niet te genezen leek, totdat ze zich realiseerde dat het haar roeping was om beeldhouwer en houtbewerker te worden. Na vele jaren te zijn uitgebannen en belachelijk te zijn gemaakt door haar eigen samenleving, is ze tegenwoordig wereldberoemd en sieren haar werken menig prominent gebouw in Zuid-Afrika.

Schoonheid
In Venda is niet alleen de cultuur fascinerend. Het is ook een land met adembenemend natuurschoon, waaronder de mooiste overgebleven inheemse bossen in Zuid-Afrika. Er zijn warmwaterbronnen en in de uitgestrekte valleien staan duizenden prachtige baobab’s. En over deze heuvels en langs de valleien stijgt de rook op van duizend dorpen, waar zoveel Venda een traditionele levensstijl instandhouden die al vele eeuwen heeft overleefd.

Alle rondreizen door Zuid-Afrika